Helena Petrovna Blavatsky, teosofik toplumun kurucularından biri olarak Batı dünyasının düşüncesi üzerinde önemli bir etki yaratmış alışılmadık bir figürdür. Olağanüstü psişik güçleri olduğu iddia edilen Blavatsky, bu yetenekleriyle birlikte bilgi ve anlayışın sınırlarını zorlayan bir yaşam sürmüştür. Ancak, bu güçlerin doğası ve onun kişiliği nedeniyle pek çok spekülasyona maruz kalmış, kamuoyunda tartışmalı bir figür haline gelmiştir. Özellikle ikiyüzlülük ve bağnazlığa karşı korkusuzca saldırıları, onu daha da tartışmalı kılmıştır.
Helena Blavatsky, 1831 yılında Rusya’da asil bir ailede doğdu. Çocukluğundan itibaren psişik yetenekleri ile dikkat çekti; fenomen üretme konusunda olağanüstü bir yeteneği vardı. Ancak, Blavatsky bu güçlerin ötesinde, onları yöneten doğa ilkeleri ve yasalarıyla ilgilendi. Metafizik konularda derin bir öğrenim sürecine girdi ve gizli bilgilerin peşinde, Tibet gibi çeşitli doğu topraklarına seyahat etti. Bu seyahatler, 19. yüzyılda yalnız bir kadın için oldukça cesurca bir adım olarak değerlendirilmektedir.
Teozofi Hareketi
1870’lerin sonunda, H.P. Blavatsky Amerika Birleşik Devletleri’ne döndü ve burada Albay H.S. Olcott ile birlikte teozofik toplumu kurdu. 1878 yılında, ilk Rus kadın olarak Amerikan vatandaşlığına geçti. 1879’da Blavatsky ve Olcott, Hindistan’a gitti ve 1882’de Madras yakınlarındaki Adyar’da topluluğun uluslararası merkezini kurdular. Bu merkez, o zamandan beri dünyanın çeşitli ülkelerinde kurulan teozofik toplumların merkez üssü haline geldi.
Edebi Mirası
H.P. Blavatsky, hayatı boyunca üretken bir yazar olarak bilinir. Gazete ve dergi makaleleri ile çeşitli konularda yorumlar yazmış, okuyucularına dünyanın felsefeleri, dinleri, Uzak Doğu bilgeliği, semboloji, metafizik ve okültizm hakkında derin bir bilgi sunmuştur. Yazılarında, hayatının başlarında temas kurduğu doğu öğretmenlerinden elde ettiği bilgileri aktarmıştır.
Helena Blavatsky, 1891 yılında Londra’da hayatını kaybetti. Ölümünden sonra bile, onun yazıları ve öğretileri dünya çapında düşünceleri sorgulama konusundaki etkisini sürdürmüştür. Metafizik bilgisi ve cesur söylemleriyle, Blavatsky hala pek çok insan için ilham kaynağı olmaya devam etmektedir.
H.P. Blavatsky'nin ilk büyük eseri "Peçesiz Isis", iki cilt halinde yayımlanmıştır. 1877'de New York'ta yayımlandığında büyük bir sansasyon yarattı ve ilk 1000 kopyadan oluşan baskısı iki günde tükendi. Yalnızca yedi ay içinde üç baskı yapıldı. Kitabın alt başlığı "Eski ve Modern Bilim ile Teoloji'nin Gizemlerine Bir Anahtar"dır.
Birinci cilt, genel olarak bilimin sözde "hatasızlığı" ile ilgilenirken, ikinci cilt benzer şekilde dinin sözde "hatasızlığı"na odaklanmaktadır. Ancak içerik, alt başlıkların gösterdiğinden çok daha fazlasını kapsar ve birçok konu ele alınır. Örneğin, birinci bölümde yazar, Pythagoras ve Platon tarafından ortaya konan maddi ve kuvvet konusundaki antik Yunan görüşlerinden, bazı Yahudi rabbi tarafından kutsal metinlerin mistik yorumlarına dayanan kabalistik dini felsefeye geçer. Mitosik hikayelerin çeşitli dini metinlerdeki yorumları, sihirin yönleri, antik Mısır yazıları, klasik felsefeler, dünya dinlerinin karşılaştırılması ve birçok diğer konu tartışılır. Önsözde, yazar "Peçesiz Isis"in özünde "Hermetik felsefenin, kadim evrensel Bilgelik-Din'in tanınması için bir ricada bulunduğunu" belirtir.
Son yüz yıl içinde bilimin ilerlemesi ve bugünün genişletilmiş dini anlayışı nedeniyle, H.P.B.'nin on sekizinci yüzyılda yazdıklarının bazı kısımları artık geçerli olmayabilir; yine de "Peçesiz Isis", önemini yitirmeyen zorlu sayfalarla doludur. Hâlâ okunmakta ve hâlâ basılmaktadır.
Gizli Doktrin
Helena Petrovna Blavatsky'nin en büyük eseri "Gizli Doktrin"dir. Bu kitap, 1888 yılında iki muazzam cilt halinde yayımlanmıştır. Birinci cilt, kozmogenez (evrenin kökeni ve gelişimi) ile ilgiliyken, ikinci cilt antropogenez (insanın kökeni ve gelişimi) üzerine odaklanmaktadır.
H.P.B., "Gizli Doktrin"in bir vahiy olarak yazılmadığını, aksine büyük Asya ve Hristiyan öncesi Avrupa dinlerinin kutsal metinlerini içeren binlerce cilt arasındaki parçaların bir derlemesi olduğunu açıkça belirtmiştir. Ayrıca, herhangi bir dogma önerisinde bulunmamış ve okuyucudan fikirleri ve bilgileri yalnızca ortak deneyim ve akıl açısından incelemesi istenmiştir.
Bu büyüleyici eser, evrenle ve insanla, görünmeyen ve görünen varlık dünyalarıyla ilgili geniş bir evrim planını ortaya koymaktadır. Eser, üç temel önermeye dayanmaktadır:
(a) Her yerde mevcut, ebedi, sınırsız ve değişmez bir İLKE, insan kavramının ötesinde olan, spekülasyonun mümkün olmadığı bir alan. Bu ilke, insan düşüncesinin erişim alanının ötesindedir.
(b) Evrenin, sınırsız bir düzlem olarak, tamamının ebediyeti; dönemsel olarak "sayısız evrenin durmaksızın ortaya çıkıp kaybolduğu bir oyun alanı" olarak tanımlanması.
(c) Tüm Ruhların Evrensel Üst Ruh ile temel kimliği; bunun, Bilinmeyen Kök'ün bir yönü olması; ve her Ruhun — eski Ruh'un bir kıvılcımı — zorunlu bir hacca çıkması gerektiği; bu sürecin Döngüsel ve Karmik yasaya uygun olarak yeniden doğum döngüsü boyunca gerçekleşmesidir.
"Gizli Doktrin", birçok kaynaktan alınmış olmasına rağmen, esasen "Dzyan Kitabı" adı verilen antik bir el yazmasına dayanır ve bu eser üzerine bir yorum ve yorumlama niteliğindedir. "Dzyan Kitabı"nın kıtaları, bizim anlamamızın kolay olmadığı terimlerle yazılmıştır, ancak onları incelemeye istekli olan kişiye kozmik evrimi, evrenin uyanışından önceki ebedi karanlıktan başlayarak, yüce bir tasvir sunar. Daha sonraki kıtalar, evrenin hayata uyanışını, biçimlerin farklılaşmasını, dünya oluşum sürecini ve insanlığın yeryüzünde belirişini şiirsel bir dille anlatır.
Bu çalışma basit bir inceleme değildir; ancak, eserin derinliklerine dalarken H.P. Blavatsky'nin üstlendiği işin büyüklüğünü anlamak mümkündür. Bu yüzden, onu hafife alamayız, tam olarak anlamasak ya da hepsini kabul edemesek bile. Ciddi bir şekilde yaklaşan herkes, yazara, onun bilgisine ve büyük erudisyonuna karşı yeni bir saygı geliştirecektir.
"Gizli Doktrin", 1888'deki ilk yayımlandığı günden bu yana, binlerce öğrenciyi kendine çekmeye devam etmekte ve zengin bilgi ve bilgelik derinliklerinden faydalanmaya davet etmektedir. Bu eser hâlâ basılmakta olup, çeşitli baskıları mevcuttur; bunlar arasında altı ciltlik bir set de bulunmaktadır. Ayrıca, daha büyük esere bir rehber ve tanıtım işlevi gören mükemmel bir kısaltması da mevcuttur.
"Gizli Doktrin", Teozofi öğrencileri için ana kaynak kitap olmaya devam etmektedir. Kimsenin metni son bir söz olarak kabul etmesi beklenmez, yalnızca düşüncelerini özgür ve sorgulayıcı bir zihinle düşünmesi teşvik edilir.
Yorumlar